BEZSENNOŚĆ
Bezsenność jest najczęstszym zaburzeniem snu dotykającym około 1/3 populacji. Problem ten jest szczególnie widoczny w krajach wysoko rozwiniętych, ponieważ bezsenność należy do chorób cywilizacyjnych, które są skutkiem przewlekłego stresu, szybkiego tempa życia, nadmiaru obowiązków i narastających problemów dnia codziennego. Prowadzi do pogorszonego funkcjonowania w ciągu dnia i złego samopoczucia, co w znaczny sposób wpływa na obniżenie jakości życia, dlatego tak istotne jest wczesne rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi wyróżnia się trzy główne rodzaje bezsenności: przewlekłą, krótkotrwałą oraz inną bezsenność – niespełniającą kryteriów rozpoznania poprzednich grup. Bezsenność przewlekła charakteryzuje się trudnościami ze snem wraz z występowaniem objawów w ciągu dnia przynajmniej 3 dni w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy lub dłużej. Bezsenność krótkotrwała charakteryzuje się czasem trwania poniżej 3 miesięcy bez określonej minimalnej częstości występowania objawów w tygodniu.
Jakie są objawy bezsenności?
- trudności z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu
- budzenie się wcześniej niż zaplanowano, z towarzyszącymi trudnościami w ponownym zaśnięciu
- częste lub długotrwałe wybudzenia w trakcie nocy
- ogólne złe samopoczucie w ciągu dnia (nadmierna senność dzienna, zmęczenie, trudności z koncentracją, zaburzenia uwagi lub pamięci, zaburzenia nastroju, drażliwość, bóle głowy, zaburzenia funkcjonowania społecznego i wypełniania obowiązków, spadek motywacji i energii, impulsywność, agresja)
Diagnostyka bezsenności
Diagnostykę bezsenności należy rozpocząć od oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta, obejmującego zebranie wywiadu lekarskiego uzupełnionego o badanie fizykalne. Przydatnym narzędziem diagnostycznym jest aktygrafia, dziennik snu prowadzony przez pacjenta przez okres 10-14 dni oraz kwestionariusze oceniające nasilenie występujących objawów.
W celu wykluczenia innych chorób będących przyczyną bezsenności mogą zostać zlecone badania dodatkowe tj. badania laboratoryjne krwi czy konsultacja psychiatryczna. W przypadku podejrzenia współwystępowania innego pierwotnego zaburzenia snu, tj. zaburzeń oddychania w trakcie snu lub parasomni można rozważyć wykonanie badania polisomnograficznego.
Jakie są przyczyny bezsenności?
Jest bardzo wiele możliwych przyczyn bezsenności, dlatego w każdym przypadku należy skonsultować swoje objawy ze specjalistą. Do najczęstszych przyczyn zaliczamy:
- zaburzenia snu (lęki nocne, koszmary senne, bezdech senny, parasomnie, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia rytmu okołodobowego, zaburzenia zachowania podczas snu REM)
- zaburzenia somatyczne (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, choroby alergiczne, zaburzenia hormonalne, cukrzyca i zaburzenia metaboliczne, niewydolność nerek, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, choroby reumatyczne i przewlekłe procesy zapalne)
- przyjmowanie substancji psychoaktywnych (nikotyna, alkohol, kofeina, guarana, marihuana, amfetamina, kokaina)
- zaburzenia psychiczne (depresja, zaburzenia lękowe, zespół stresu pourazowego, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, schizofrenia)
- zaburzenia neurologiczne (choroba Parkinsona, choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby naczyniowe mózgu)
- nieprawidłowa higiena snu
- chroniczny stres
Jakie są konsekwencje nieleczonej bezsenności?
Gorsze funkcjonowanie w ciągu dnia to podstawowy skutek bezsenności zgłaszany przez pacjentów, jednak w rzeczywistości może ona powodować znacznie poważniejsze konsekwencje, których pacjenci często nie są świadomi. Sen stanowi przynajmniej 30% naszego życia, w związku z czym nieprawidłowości występujące w czasie snu znacznie wpływają na ogólny stan zdrowia. Bezsenność zwiększa ryzyko rozwoju depresji i zaburzeń lękowych. Sprzyja także rozwojowi zaburzeń poznawczych (upośledzenie funkcji umysłowych, do których zalicza się pamięć, uwagę, myślenie, spostrzeganie i mowę) lub chorób neurodegeneracyjnych. Bezsenność ma również wpływ na ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego. Ponadto nadmierna senność dzienna będąca skutkiem bezsenności jest czynnikiem ryzyka wypadków komunikacyjnych spowodowanych trudnościami z koncentracją i szybką reakcją lub zaśnięciem za kierownicą.
Jak wygląda leczenie bezsenności?
Leczenie bezsenności obejmuje zarówno metody farmakologiczne i niefarmakologiczne. W przypadku rozpoznania innej choroby będącej przyczyną bezsenności konieczne jest przede wszystkim leczenie choroby podstawowej.
Do metod niefarmakologicznych zaliczamy przede wszystkim terapię poznawczo-behawioralną (CBT – cognitive-behavioral therapy). Prowadzi ona do remisji objawów zaburzenia, skrócenia czasu potrzebnego do zaśnięcia (latencji snu), zmniejszenia liczby wybudzeń w nocy, a tym samym do poprawy jakości snu.
W leczeniu farmakologicznym bezsenności wykorzystuje się następujące grupy leków: nasenne, uspokajające z grupy pochodnych benzodiazepiny, przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe, a także preparaty zawierające melatoninę.
